„Szczęki” – różnice pomiędzy książką a filmem

Film o krwiożerczym rekinie Stevena Spielberga z 1975 roku to jeden z największych klasyków kina grozy. Produkcja została stworzona na podstawie książki Petera Benchleya, która była wydana na rok przed nakręceniem filmu. Opowiada historię wielkiego rekina, który terroryzuje mały kurort nad brzegiem morza, dokładnie w samym środku wakacji. Powieść odniosła ogromny sukces, a prawa do ekranizacji sprzedano jeszcze przed jej wydaniem.

Trzej główni bohaterowie książki i filmu to szef policji Martin Brody, biolog morski Matt Hooper i łowca rekinów kapitan Quint. Głównymi bohaterami pobocznymi w tej historii są burmistrz Larry Vaughn i żona Brody’ego, Ellen. Podobnie jak książka, adaptacja filmowa okazała się wielkim hitem i zdobyła trzy nagrody Akademii — za najlepszy montaż, najlepszą oryginalną ścieżkę dźwiękową i najlepszy dźwięk. Był także nominowany do nagrody dla najlepszego filmu, ale przegrał z ’Lotem nad kukułczym gniazdem’. Wśród innych wyróżnień, jakie otrzymał film, była nagroda Grammy za muzykę Johna Williamsa oraz nagroda BAFTA za najlepszą muzykę filmową.

Chociaż film „Szczęki” stał się natychmiastowym klasykiem, pominięto praktycznie wszystkie wątki poboczne obecne w materiale źródłowym. Zamiast opowiadać niektóre poboczne historie, które Benchley zawarł w powieści – między innymi romans i historię mafii – ekranizacja skupia się prawie wyłącznie na trzech głównych bohaterach i ich wyprawie w celu polowania na żarłacza białego.

Film zmienił również kilka mniejszych szczegółów, takich jak aspekty niektórych postaci i fakt, że mężczyźni spędzają całe dnie na morzu, zamiast wracać do domu każdej nocy, jak to robią w książce. Poza tym zakończenie jest zupełnie inne; w rzeczywistości Benchley miał z tym dość duży problem i został wyrzucony z planu za kłótnię ze Spielbergiem na temat zmian.

Historia Martina Brody’ego

W książkowej wersji „Szczęk” Brody jest opisywany jako twarda postać, któa przyjechała do kurortu z Nowego Jorku. Jest bardzo agresywny podczas kłótni z innymi postaciami. W filmie natomiast pochodzi z fikcyjnej miejscowości Amity na Long Island w stanie Nowy Jork. W filmie jest bardziej subtelny i delikatny – nie jest tylko szeryfem, jest rówmnież troskliwym tatą i kochającym mężem. Bohater ten jest przedstawiany jako bojaźliwy i ostrożny, gdy wyrusza w morze z Hooperem i Quintem.

Mafijne powiązania burmistrza w filmie „Szczęki”

W filmie burmistrz Vaughn zachowuje się głupio, otwierając plaże dla wczasowiczów, pomimo obecności groźnego rekina. Jest bardzo irytujący, gdy upiera się na temat otwarcia sezonu wakacyjnego i wpuszczeniu turystów. Oczywiście kryje się za tym chęc zarobku, oraz troska o miejscowe firmy i hotele.

Książka bardziej rozwija ten wątek. Decyzje burmistrza związane są z jego powiązaniami z mafią. Redaktor lokalnej gazety, Harry Meadows, odkrywa, że Vaughn ma powiązania z mafią. Okazuje się, że gangsterzy naciskają na burmistrza, aby utrzymywał otwarte plaże, aby wartość nieruchomości, w które zainwestowali dużo pieniędzy, pozostała chroniona.

Redaktor Harry Meadows

Znaczenie tej postaci drugoplanowej z książki jest znacznie zmniejszone w wersji ekranowej. Harry Meadows jest redaktorem lokalnej gazety. Rzeczywiście, odkrywa powiązania burmistrza z mafią, ale robi też coś więcej — Meadows pomaga uciszyć początkowy atak rekina, aby nie wywołać paniki. Później bierze udział w rekrutacji Hoopera do pomocy w zabiciu rekina. Jednak w filmie postać ta odgrywa znacznie mniejszą rolę.

Romans Ellen Brody

Dużym wątkiem pobocznym książki, który nie pojawia się na ekranie, jest romans Ellen Brody z Hooperem. W książce jest on młodszym bratem mężczyzny, z którym kiedyś się spotykała. Ellen planuje dla niego przyjęcie, a później spotyka się z nim w motelu. Co więcej, Brody nabiera podejrzeń co do romansu, a nawet próbuje udusić Hoopera ze złości.

W filmie Ellen i Hooper nie mają ze sobą zbyt wielu interakcji, poza jedną nocą, kiedy Hooper pojawia się w domu Brody’ego z butelką wina i psuje im kolację.

Zarówno krytycy jak i widzowie często zaznaczają, że pominięcie tego wątku było słusznym ruchem Spielberga. Wątek poboczny ostatecznie nie wnosi wiele do książki, zwłaszcza że romans Ellen i Hoopera nie jest zbyt ekscytujący.

Natomiast Lorraine Gary, która wcieliła się w Ellen w filmie, była podobno sfrustrowana, że ta historia została wycięta, ponieważ skróciła ona jej czas ekranowy. Warto zauważyć, że Ellen miała w książce zdecydowanie większą historię; Możemy poczytać nie tylko o jej romansie, ale również śledzić jej rozmyślania nad sensem swojego małżeństwa.

Spoliczkowanie szeryfa

W filmie są również dodane ujęcia, które nie mają żadnego związku z historią z powieści, aby dodać nieco dramaturgii. Słynna scena w któej Pani Kintner, matka zabitego przez rekina chłopca, uderza Brody’ego w twarz był dodany przez scenarzystów. W książce Pani Kintner wchodzi oczywiście w interakcję z szeryfem, jednak tylko z nim rozmawia.

Przemowa Quinta

Kolejna zmiana, którą wprowadził film to przemowa Quinta. W książce Benchleya brakuje historii o Indianapolis. Ta scena w filmie stała się sławna; to klasyczny moment, w którym Quint opowiada historię ocalenia z USS Indianapolis. W skrócie historia jest taka, że w lipcu 1945 roku statek zatonął po trafieniu torpedą. Setki osób zatonęło wraz z wrakiem, a pozostali mężczyźni przez wiele dni pływali po otwartym oceanie, narażając się na odwodnienie, zatrucie słoną wodą i ataki rekinów.

Nie jest do końća pewne, kto napisał to słynne przemówienie, ale w jego kontekscie mówi się o scenarzystach Howardzie Sacklerze i Carlu Gottliebie, oraz o przyjacielu Spilberga, Johnie Miliusie. Wiadomo na pewno, że aktor Robert Shaw osobiście zmienił kilka linijek teksu, przed wykonaniem tej sceny.

Zakończenie

Zakończenie filmu „Szczęki” przeszło do historii kina. Rekin atakuje łódź, a gdy ta zaczyna tonąć, Hooper zakłada sprzęt do nurkowania i wchodzi do wody w klatce z zamiarem wstrzyknięcia rekinowi śmiercionośnej substancji. Rekin otwiera jego klatkę, a Hooper kieruje się do dna oceanu, gdzie chowa się za skałą. W międzyczasie rekin ponownie atakuje łódź, pożerając Quinta. Brody wrzuca do paszczy rekina butlę, po czym wspina się na bocianie gniazdo i nastepnie strzela w butlę. Rekin ginie w eksplozji, a Hooper i Brody wracają do Amity.

W książce sprawy mają się zupełnie inaczej. Po pierwsze, Hooper umiera. Kiedy biolog morski schodzi do wody w klatce z rekinami, żarłacz biały przebija się przez nią. Hooper nigdy się nie ukrywa za żadną skałą; niemal natychmiast rekin atakuje go i zabija. Również w książce Brody nie jest tym, który zabija stworzenie – jest nim Quint. Kapitan zabija rekina strzelając do niego kilkukrotnie harpunami.

W książce Quint mimo pokonania rekina i tak sam traci życie. W poswieści jego noga zostaje zaplątana w przymocowaną do harpuna linę. Kapitan statku zostaje w ten sposób wciągnięty pod wodę, zostawiając Brody’ego jako jedynego ocalałego. Niektórzy twierdzą, że to zakończenie było lepsze, ponieważ sprawiło, że Brody cierpiał z powodu najgorszego strachu — samotności na morzu.